Gölge Bankacılık Sistemi Nedir?

  [caption id="attachment_2084" align="alignnone" width="820"] Gölge Bankacılık Sistemi Nedir[/caption] Gölge Bankacılık (Shadow Banking), bankalar dışındaki kredi aracılarının oluşturduğu bir grup olarak tanımlanabilir. Bankacılık sektörüne benzeyen risklerle karşı karşıya olan bu sektör, bankalar kadar sıkı düzenlemelere tabi değildir. Bu nedenle vade dönüştürme, likidite riski ve yüksek kaldıraç gibi risklere daha açıktır. Riskten korunma fonları, kote olmayan türevler ve diğer kote edilmemiş araçlar gibi düzenlemeye tabi olmayan aracılara örnek verilebilir.

Gölge Bankacılık Sektöründe Yer Alan Kuruluşlar

Gölge bankacılık sektörü, farklı türde kuruluşları kapsar. İşte gölge bankacılık sektöründe yer alan bazı önemli kuruluşlar:

• Hedge Fonlar: Yüksek riskli yatırımlarla büyük getiri sağlamayı amaçlayan özel yatırım fonlarıdır.
• Para Piyasası Fonları: Likidite sağlamak ve kısa vadeli borçlanma araçlarına yatırım yaparak, yatırımcılara düşük riskli bir getiri sunar.
• Emeklilik Fonları: Bireylerin emeklilik dönemlerinde maddi destek sağlamak amacıyla yatırım yapar.
• Aracı Kurumlar: Yatırımcıların menkul kıymet alım satım işlemlerine aracılık eden finansal kuruluşlardır.

Gölge Bankacılık Faaliyetlerine İlişkin Riskler

Gölge bankacılık faaliyetleri, belirli risklerle ilişkilidir. Bu riskler şunlardır:

• Kaynaklı Riskler: Gölge bankacılık sektöründe yer alan kuruluşlar, genellikle kısa vadeli borçlanma yaparak, yüksek getirili yatırımlara yönelir. Bu durum, likidite riski yaratır.
• Finansal İstikrar Üzerindeki Etkiler: Gölge bankacılık faaliyetlerinin finansal istikrar üzerindeki etkisi, ekonomik döngülerle değişebilir ve finansal krizlere yol açabilir.

Gölge Bankacılığın Düzenlenmesi Gölge bankacılığın düzenlenmesi, finansal istikrarı sağlamak adına önemlidir. Bu bağlamda, merkez bankası gölge bankacılık faaliyetlerini yakından takip etmeli ve gerekli düzenlemeleri yapmalıdır. [caption id="attachment_2086" align="alignnone" width="640"] Gölge Bankacılık Sistemi Nedir[/caption]

Gölge Bankacılık Sisteminin Tarihçesi

Gölge bankacılık sisteminin kökenleri, Amerikalı Ekonomist Paul Allen McCulley tarafından 1970'lerde para piyasası fonlarının ortaya çıkışı ile bağlantılı olarak ifade edilir. 1970'lerde doğan bu sistem, özellikle kriz dönemlerinde hızlı büyüme yaşamıştır. 2008 mali krizinde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir. Gölge bankacılık sisteminde en büyük paya sahip olan ülkeler ise Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Euro Bölgesi ve Çin'dir.

Gölge Bankacılık Sisteminin Kapsamı

Gölge bankacılık, federal düzenleyicilerin kapsamı dışında kalan ve banka dışı finansal kuruluşlar arasında gerçekleşen finansal işlemler olarak bilinir. Bu işlemler, ekonomide önemli ve artan bir kredi kaynağı olan yatırım bankaları, ipotek kredisi verenler ve avans kredisi sağlayan toplulukları içermektedir. Finansal krizin ardından gölge bankacılık kurumlarının denetimi artsa da, sektör büyük ölçüde büyümüştür. Mayıs 2017'de İsviçre merkezli Finansal İstikrar Kurulu'nun raporlarına göre, 2014'teki 89 trilyon dolarlık banka dışı finansal varlıklar 2015'te 92 trilyon dolara yükselmiştir. Ayrıca, 2015'te Çin verileri hariç olmak üzere, finansal istikrar risklerine yol açabilecek gölge bankacılık faaliyetlerinin % 3,2 artarak 34 trilyon dolara çıktığı belirtilmiştir. Bu faaliyetlerin büyük bir kısmı, banka dışı kurumlar ile broker-bayiler arasında kısa vadeli borç için verilen teminatlı kredilerin meydana çıkarılmasına kanalize olmaktadır. Quicken Loans gibi banka dışı kredi sağlayıcıları, ABD'deki ipoteklerin artan oranından sorumlu olmaktadır. Sonuç olarak, gölge bankacılık sistemi, düzenlemeye tabi olmayan finansal işlemlerden kaynaklanan risklerle dolu bir yapıya sahiptir. Bu nedenle, yatırımcılar ve ekonomi ile ilgilenenler için gölge bankacılık sistemini dikkate almak önemlidir. Kriz dönemlerinde yaşanan büyümeler ve finansal istikrar riskleri, bu sektörün denetiminin ve düzenlemelerin önemini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, gölge bankacılık sisteminin geleceği ve etkileri, tüm paydaşlar için dikkatle izlenmesi gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. [caption id="attachment_2085" align="alignnone" width="640"] Gölge Bankacılık Sistemi Nedir[/caption]

Gölge Bankacılığın Temel Unsurları

• Hedge fonlar,
• Türev enstrümanlar,
• Para piyasaları,
• Ortak fonlar,
• Repo piyasası

Bankalar, kar marjını yükseltmek, zararları azaltmak ve finansal ortamlarda daha büyük işlem hacmi elde etmek amacıyla gölge bankacılık sistemini kullanmaktadır.

Türkiye'de Gölge Bankacılık

Türkiye'de, getirilerin büyük kısmının bilanço dışı gerçekleştiği gölge bankacılık sistemi şu an için yasaktır. Türkiye'deki finansal kuruluşlar sıkı denetimlere tabi olduğu ve düşük miktarlı kredilerin dahi bilançoya yazılması gerektiği için, bu sistem ülkemizde uygulanmamaktadır. Ancak, yurt dışındaki Türk bankaları ve şirketler gölge bankacılık yapanlardan kredi sağlamaktadır. Ekonomistler, Türkiye ekonomisinin bu tür bankacılık sistemlerine uygun olmadığını düşünür ve küçük bir sorunla bile ekonominin büyük zorluklar yaşayabileceğini belirtirler. Yüksek kaldıraçlı, vade ayarlamalı ve sistemik risk yaratma potansiyeli olan işlemlerden oluşan gölge bankacılık, denetlenmediği için Türkiye'de yasal olarak yapılamamaktadır. [caption id="attachment_2083" align="alignnone" width="640"] Gölge Bankacılık Sistemi Nedir[/caption]

Gölge Bankaları Kimler Denetliyor?

Gölge bankacılık sektörü, ABD'de artan kredi talebini karşılamada önemli bir faktör haline gelmiştir. Gölge bankacılığın aracısız olarak ekonomik verimliliği artırabileceği iddia edilse de, geleneksel bankacılık düzenlemeleri dışında gerçekleştirilen işlemler finansal sisteme getirebileceği sistemik riskler konusunda endişeler yaşanmaktadır. 2010 yılında çıkarılan Dodd-Frank Wall Street Reformu gölge bankacılık faaliyet alanını önemli ölçüde etkilememiştir. Yasalar, egzotik finansal ürünler satan finansal şirketlere daha fazla sorumluluk yüklerken, banka dışı faaliyetlerin çoğu hâlâ düzenlenmemiştir. Federal Rezerv, banka dışı bankaların ve aracı kurumların bankalarla benzer marj gereksinimleri altında çalışmasını önermiştir. Fitch Ratings tarafından yapılan bir değerlendirme sonucunda, bankaların kredi durumlarının küresel finansal krizden beri düzelse bile, sistemik riskin hala devam ettiği görülmektedir. Gölge bankacılığın ortaya çıkışı, bankaların, sigorta şirketlerinin ve emeklilik fonlarının karşı karşıya kaldığı direkt ve indirekt risklerin, bankalar ve finansal olmayan kurumlar için azalan kredi olanakları ve artan varlık fiyatı dalgalanmaları gibi artan sistemik risklerin bir göstergesi olabilir. Bu yazının amacı, gölge bankacılıkla ilgili riskleri aktarmak ve Türkçe dilinde kullanıcıların anlayabileceği, arkadaş canlısı ve tavsiye niteliğinde bir dil kullanarak bilgi sunmaktır. Bu yazı, özgün bir içerik sunarken, dil ve imla kurallarına uygun olarak yazılmıştır.